Het Zuiderpershuis

Het Zuiderpershuis te Antwerpen stond er in 1990 reeds geruime tijd verlaten en verwaarloosd bij. Het was voor mensen, die de buurt van de gedempte Zuiderdokken kennen, een zodanig vertrouwd en onveranderlijk beeld dat velen het bestaan ervan vegaten. In zijn gloriedagen was het Zuiderpershuis al sinds 1883 het hart van het zuidelijk havengebied. Het leverde de hydraulische energie die de 156 kranen, 6 sluisdeuren, 3 bruggen, 3 rioolschuiven en 30 kaapstanders deed leven. Deze energie werd geproduceerd door een reusachtige drukinstallatie die uit een grote stoommachine bestond en twee accumulatoren. Het Zuiderpershuis bleef operationeel tot 1977. De stoommachine werd eind 20ste eeuw spijtig genoeg afgebroken. Alleen de twee drukaccumulatoren zijn daardoor nog de stille getuigen van de vroegere bedrijvigheid. Ze staan vandaag nog steeds als twee geduldige, kolossale en roestige schildwachten in de torentjes links en rechts van de ingang. Het zijn deze resten van de oorspronkelijke installatie die op mij indruk maakten en de inspiratiebron voor deze compositie vormden.

Empathie met atomen

Ik heb in dit werk geprobeerd om het fenomeen van het samenpersen uit te drukken. In hoeverre een mens empathie kan voelen met de wereld van moleculen en atomen weet ik niet, maar deze compositie voelde ik sterk aan als een empatisch klankproces. Vandaar dus de creatie van klankmoleculen om als het ware een geluidsgas te scheppen. Gedurende de loop van de compositie worden de klankmoleculen steeds verder samengeperst, en uiteindelijk gaan ze over in een nieuwe aggregatietoestand. De afstanden tussen de atomen onderling verkleinen. De dichtheid verhoogt en daardor verlaagt de bewegingsvrijheid. Ook de energietoestand van elke molecule verandert en dat is dan te horen aan de klank die gaandeweg meeverandert. Het werk eindigt wanneer alle klankdeeltjes geklemd zitten in hun kristalrooster in een vaste toestand overgaan.

Syntesizer en computer

Met elektronische muziekapparatuur en een computer konden alle klankparameters op een redelijk efficiënte wijze gestuurd worden. De ijle dichtheid werd in de klank uitgedrukt door de klankmomenten over de tijd dun uit te zaaien. De bewegingsvrijheid van de molecule komt tot uiting in het willekeurig verloop van de toonhoogtes en van de klankgeneratoren (= ruis). Het samendrukken bestaat erin deze klankparameters te laten verlopen naar een vastgelegde, onvrije en dichte structuur die uitmondt in een kristallijne, bijna ééntonige en ononderbroken samenklank.

Black Box

Deze tapecompositie kwam tot stand in het kader van het artistiek zomerproject Black Box (15 juni - 15 juli 1990) te Antwerpen en werd gerealiseerd in opdracht van het Masereelfonds onder impuls van de bezieler Koen Calliauw.

laatste update: 2021.06.06